Maślan sodu a tycie – czy może pomóc w odchudzaniu?

W ciągu ostatnich lat coraz więcej badań poświęca się roli kwasu masłowego, stosowanego w leczeniu chorób jelit, w kontekście zdrowia metabolicznego i odchudzania. Jest to związek chemiczny, który, choć od dawna znany naukowcom, dopiero niedawno zaczyna zdobywać szersze uznanie jako potencjalny środek wspierający walkę z otyłością. W artykule omówimy, czym jest maślan sodu, jakie są jego potencjalne korzyści zdrowotne i jak istotne znaczenie maślanu sodu w kontekście kontroli wagi obserwuje się w badaniach. Dowiedz się, jakie wykazuje właściwości maślan sodu, jakie ma potencjalne zastosowania kliniczne oraz czy może pwoodować wzrost masy ciała, czy jej redukcję.

 

Czym jest maślan sodu?

Maślan sodu, znany również jako kwas masłowy, to sól sodowa kwasu masłowego, która należy grupy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych(SCFA), produkowanych w organizmie w wyniku fermentacji błonnika pokarmowego przez florę jelitową​ [1]. Sól kwasu masłowego naturalnie występuje w jelitach. Zawierają ją również preparaty stanowiące żywność specjalnego przeznaczenia medycznego oraz suplementy diety.

Zadaniem kwasu masłowego jest odżywianie komórek nabłonka jelit (enterocytów) i wspieranie integralności bariery jelitowej, zapobiegając przenikaniu szkodliwych substancji do [1]. Proces powstawania maślanu sodu w organizmie jest prosty: błonnik pokarmowy, który nie jest trawiony w górnym odcinku przewodu pokarmowego, trafia do jelita grubego, gdzie jest fermentowany przez bakterie. Powstają wówczas SCFA, w tym maślan, który przekształcany jest w sól sodową kwasu masłowego. [2]

Sól kwasu masłowego jest interesująca z kilku powodów. Jako SCFA moduluje mikrobiotę jelitową, wpływając na ogólny stan zdrowia metabolicznego organizmu. Dodatkowo uczestniczy w regulacji procesów zapalnych oraz funkcji immunologicznych, co czyni go potencjalnym wsparciem w prewencji chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 2 czy otyłość​ [1][2]. W dietetyce maślan sodu jest badany pod kątem jego wpływu na regulację masy ciała, kontrolę apetytu oraz funkcje mitochondrialne. Istnieją dowody sugerujące, że maślan sodu pozytywnie oddziałuje na utrzymanie prawidłowej wagi i procesy odchudzania poprzez korzystny wpływ na metabolizm i zdrowie jelit [1][2].

 

Jak maślan sodu wpływa na metabolizm i utratę wagi?

Mechanizmy, przez które suplementacja kwasu masłowego wpływa na metabolizm, są złożone i obejmują różne aspekty regulacji energetycznej oraz funkcji mitochondrialnych. Maślan sodu, poprzez swoje działanie na poziomie komórkowym, może wpływać na metabolizm tłuszczów oraz węglowodanów, co ma bezpośrednie przełożenie na masę ciała i procesy związane z jej regulacją.

Jednym z głównych mechanizmów aktywności kwasu masłowego jest jego wpływ na mitochondria – „elektrownie” komórek, które odpowiadają za produkcję energii. Badania sugerują, że maślan sodu może zwiększać aktywność mitochondriów poprzez stymulację ekspresji genów związanych z biogenezą mitochondriów, takich jak PGC-1α (koaktywator receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów typu gamma) oraz PPARα (receptor aktywowany przez proliferatory peroksysomów typu alfa) [2]. Zwiększenie liczby oraz funkcji mitochondriów prowadzi do większego zużycia energii przez komórki, co przyczynia się do spalania kalorii i tym samym do utraty wagi.

Istotnym aspektem jest rola kwasy masłowego w modulacji procesów zapalnych. Maślan sodu działa jako inhibitor deacetylazy histonowej, prowadząc do zmiany ekspresji genów odpowiedzialnych za regulację procesów zapalnych [2]. Kwas masłowy wywiera również wpływ na termogenezę, czyli proces produkcji ciepła przez organizm. Aktywuje gen UCP-1, który koduje białko rozprzęgające w brunatnej tkance tłuszczowej (BAT) [2], która jest ważna w kontekście utraty wagi, ponieważ jej aktywacja prowadzi do spalania tłuszczu i generowania ciepła, zwiększając wydatkowanie energii.

 

Czy suplementacja maślanem sodu może zmniejszyć apetyt?

Jednym z kluczowych obszarów, w którym maślan sodu może wspierać proces odchudzania, jest jego wpływ na regulację apetytu. Badania pokazują, że kwas masłowy może wpływać na hormony odpowiedzialne za uczucie sytości i głodu, co może przekładać się na zmniejszenie ilości spożywanych kalorii. [2][3]

Jednym z hormonów, na który wpływa maślan sodu, jest GLP-1 (glukagonopodobny peptyd-1). GLP-1 jest hormonem wydzielanym w przewodzie pokarmowym w odpowiedzi na spożycie pokarmu i pełni rolę w regulacji poziomu cukru we krwi oraz uczucia sytości [2][3]. Kwas masłowy, poprzez stymulację wydzielania GLP-1, może przyczyniać się do przedłużonego uczucia sytości, prowadząc do mniejszej chęci na podjadanie i obniżenia całkowitej ilości spożywanych kalorii.

Wpływ kwasu masłowego na apetyt potwierdzają również badania kliniczne. W jednym z nich, przeprowadzonym w ramach randomizowanego kontrolowanego badania klinicznego, oceniano wpływ suplementacji maślanem sodu na poziomy GLP-1 oraz na zmiany w składzie ciała u osób otyłych [2]. Wyniki sugerują, że osoby, które suplementowały kwas masłowy, miały wyższe poziomy GLP-1 oraz niższe wskaźniki masy ciała w porównaniu do grupy placebo. [2]

 

W jaki sposób maślan sodu aktywuje brunatną tkankę tłuszczową?

Brunatna tkanka tłuszczowa (BAT) uczestniczy w procesie termogenezy i wydatkowania energii. Maślan sodu może wpływać na aktywację BAT, tym samym wspomagając utratę wagi. Brunatna tkanka tłuszczowa różni się od białej tkanki tłuszczowej tym, że zamiast magazynować energię w postaci tłuszczu, spala ją, przekształcając w ciepło. Proces ten jest możliwy dzięki obecności białka rozprzęgającego UCP-1, które jest niezbędny do regulacji termogenezy adaptacyjnej [2].

Kwas masłowy wpływa na ekspresję genu UCP-1, prowadząc do zwiększenia aktywności BAT. Badania sugerują, że poprzez zwiększenie ekspresji UCP-1 kwas masłowy może przyczyniać się do zwiększenia termogenezy, a co za tym idzie, do spalania większej ilości kalorii [2]. Ten proces jest szczególnie istotny w kontekście walki z otyłością.

Z uwagi na potencjał kwasu masłowego w aktywacji brunatnej tkanki tłuszczowej, jego wpływ na wrażliwość na insulinę wydaje się równie interesujący.

 

Czy maślan sodu poprawia wrażliwość na insulinę, wspierając odchudzanie?

Wrażliwość na insulinę jest czynnikiem odpowiadającym na kontrolę poziomu glukozy we krwi oraz wpływa na metabolizm tłuszczów. Insulinooporność, czyli zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie insuliny, jest jednym z głównych mechanizmów prowadzących do rozwoju otyłości i cukrzycy typu 2. Kwas masłowy może odgrywać ważną rolę w poprawie wrażliwości na insulinę, co czyni go obiecującym środkiem wspierającym odchudzanie.

Badania na szczurach z cukrzycą typu 2 wykazały, że kwas masłowy skutecznie obniża poziom glukozy we krwi oraz HbA1c, wskaźnika długoterminowej kontroli glikemii, co sugeruje poprawę wrażliwości na insulinę. [4] Mechanizm działania kwasu masłowego polega na inhibicji histonowej deacetylazy (HDAC), która zwiększa acetylację histonów i wpływa na regulację metabolizmu glukozy i tłuszczów. Poprawa funkcji komórek beta trzustki i redukcja akumulacji tłuszczu w wątrobie oraz tkance tłuszczowej wspierają lepszą kontrolę poziomu glukozy i redukcję dyslipidemii. [4]

Większa kontrola nad poziomem glukozy i zmniejszenie insulinooporności wpływają na zredukowanie odkładania się tłuszczu i poprawę metabolizmu, co ma ogromne znaczenie w kontekście niekontrolowanego wzrostu wagi.

 

Czy maślan sodu może wpływać na gospodarkę energetyczną organizmu?

Gospodarka energetyczna organizmu, czyli sposób, w jaki ciało zarządza produkcją i zużyciem energii, jest ważnym elementem regulacji wagi. Kwas masłowy uczestniczy w tych procesach, wpływając na efektywność wykorzystania energii przez komórki oraz na regulację spożycia kalorii.

Jednym z mechanizmów, przez które kwas masłowy wpływa na gospodarkę energetyczną, jest jego zdolność do zwiększania efektywności metabolizmu komórkowego. Poprzez wpływ na ekspresję genów związanych z produkcją energii, takich jak PGC-1α i PPARα, kwas masłowy może zwiększać zdolność komórek do spalania tłuszczu i produkcji energii w mitochondriach [2]. To z kolei prowadzi do lepszego wykorzystania dostępnych zasobów energetycznych, przyczyniając się do redukcji masy ciała.

Badania sugerują, że maślan sodu może modulować sygnały głodu i sytości w mózgu, prowadząc do zmniejszenia apetytu i, w konsekwencji, do mniejszego spożycia kalorii [2]. Poprzez te mechanizmy kwas masłowy wspiera procesy związane z utrzymaniem równowagi energetycznej w organizmie.

 

Jakie są wyniki badań klinicznych dotyczących maślanu sodu i odchudzania?

Badania kliniczne dostarczają niejednoznacznych danych na temat skuteczności kwasu masłowego w kontekście odchudzania. W jednym z takich badań przeprowadzonych przez Amiri i innych, w 2023 roku, oceniano wpływ suplementacji maślanem sodu na różne parametry metaboliczne oraz wskaźniki antropometryczne u osób otyłych [2]. Badanie to miało charakter trójślepego, randomizowanego, kontrolowanego placebo badania klinicznego, w którym uczestnicy byli losowo przydzieleni do grupy otrzymującej maślan sodu lub placebo, w połączeniu z dietą niskokaloryczną. Wyniki badania wykazały, że suplementacja kwasu masłowego prowadziła do znaczącej poprawy parametrów metabolicznych, takich jak ekspresja genów związanych z termogenezą i metabolizmem tłuszczów, a także do istotnej redukcji wagi w porównaniu do grupy placebo. Co więcej, poziomy hormonu GLP-1, odpowiedzialnego za regulację apetytu, były wyższe u osób suplementujących maślan sodu, co sugeruje, że związek ten może wspierać odchudzanie poprzez wpływ na regulację apetytu i zwiększenie wydatkowania energii [2].

Jednak niektóre badania eksperymentalne pokazują, że kwas masłowy może powodować zwiększenie masy ciała. Maślan sodu, metabolizowany w organizmie, może przyczyniać się do wzrostu masy ciała poprzez wpływ na syntezę lipidów i dostarczanie energii. W szczególności, w niektórych przypadkach, maślan może prowadzić do wzrostu ilości tkanki tłuszczowej poprzez oddziaływanie na metabolizm i regulację lipidów. [5]

Badania kliniczne sugerują, że maślan sodu może być skutecznym środkiem wspierającym proces odchudzania, zwłaszcza w połączeniu z dietą niskokaloryczną. Jednak aby uzyskać pełen obraz jego skuteczności, potrzebne są dalsze badania, obejmujące większe grupy uczestników oraz dłuższe okresy obserwacji.

 

Czy maślan sodu jest skuteczny w redukcji tkanki tłuszczowej u osób otyłych?

Maślan sodu, ze względu na swój wpływ na procesy metaboliczne, jest rozważany jako potencjalne narzędzie wspomagające redukcję wagi. Istnieją dowody, które sugerują, że maślan sodu może wpływać na redukcję tkanki tłuszczowej, choć mechanizmy tego działania mogą być zróżnicowane.

Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że suplementacja maślanem sodu może prowadzić do zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej poprzez wpływ na różne szlaki metaboliczne, w tym na poprawę profilu lipidowego, zwiększając poziom HDL i redukując poziom VLDL i trójglicerydów oraz poprawę wrażliwości na insulinę [1][4]. W kontekście ludzkim, choć dowody są jeszcze ograniczone, wyniki badań sugerują, że maślan sodu może przyczyniać się do redukcji tkanki tłuszczowej [2], szczególnie w połączeniu z dietą niskokaloryczną i aktywnością fizyczną.

 

Jakie są potencjalne skutki uboczne stosowania maślanu sodu?

Maślan sodu, pomimo swoich korzyści zdrowotnych, może prowadzić do pewnych skutków ubocznych, choć są one rzadkie i zazwyczaj łagodne. Badania kliniczne sugerują, że stosowanie maślanu sodu jest ogólnie dobrze tolerowane. W jednym z badań, w którym stosowano maślan sodu w leczeniu objawów IBS, nie zaobserwowano istotnych efektów ubocznych wśród uczestników. [6]

W innym badaniu, krótkoterminowe zastosowanie maślanu sodu (do 12 tygodni), wykazało łagodne dolegliwości u niewielkiego odsetka badanych. Najczęściej zgłaszane objawy obejmowały łagodne dolegliwości żołądkowe, takie jak bóle brzucha i wzdęcia, które nie były statystycznie istotne w porównaniu do grupy placebo. Częstość występowania objawów, takich jak zmiany konsystencji stolca czy zaparcia, również była porównywalna z grupą placebo, wskazując na nieliczne przypadki wystąpienia łagodnych efektów niepożądanych. [7] Porcje maślanu sodu, stosowane w badaniach, zazwyczaj wynosiły od 1 do 4 gramów dziennie. Przy wyższych dawkach lub dłuższym stosowaniu, jak w przypadku niektórych badań, potrzebne są dalsze badania w celu oceny długoterminowej tolerancji.

Pomimo że kwas masłowy jest uznawany za bezpieczny i dobrze tolerowany, warto przyjmować maślan sodu pod kontrolą specjalisty. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepożądanych reakcji, zaleca się konsultację z lekarzem.