Witamina A – deficytowa substancja w krajach biednych i bogatych

WITAMINA A – DEFICYTOWA SUBSTANCJA W KRAJACH BIEDNYCH I BOGATYCH 

Witaminy A – to grupa organicznych związków chemicznych, które zaliczane są do retinoidów. Największym retinoidem jest retinol. Te substancje pełnią w organizmie istotną funkcję niezbędnego skaładnika pokarmowego i pomagają w rozpuszczaniu witamin w tłuszczach.
 

Witamina A  może pochodzić od produktów zwierzęcych – ester-palmitynian re tinolu. Odrębne istotne  pochodne związane z aktywnością witaminy A to: retinal (aldehyd) i tretynoina (kwas retinowy).
 

Witamina A, to jedna z najwcześniej odkrytych witamin. Konsekwencję jej niedoboru były znane w starożytnej Grecji, Rymie oraz Egipcie. Od tych krajów rozpoczęła się rozpoznawalność tzw. kurzej ślepoty lub ślepoty zmierzchowej. W ówczesnych latach leczono ślepotę za pomocą gotowanej lub surowej wątroby zwierzęcej. Oficjalnie jednak, związek przyczynowo skutkowy pomiędzy niewłaściwym  odżywianiem, a rozwojem kurzej ślepoty dowiedziono na przełomie XIX i XX wieku. Amerykańscy badacze w 1913 roku odkryli witaminę A w tranie, natomiast jej oficjalna nazwa została proklamowana w latach 20 XX wieku. Ilość witaminy A w suplementach, bądź pożywieniu jest z reguły podawana w jednostkach międzynarodowych (j.m.; ang. International Units, IU). Naukowcy, którzy opracowują zalecane dzienne spożycie witaminy A posługują się mikrogramami równoważnika retinolu.        

Ten związek gromadzi się i występuje w roślinach w postaci karotenoidów. Natomiast w organizmie witamina A jest magazynowana jako retinol w wątrobie i tkance tłuszczowej.

ROLA WITAMINY A W ORGANIZMIE

Witamina A to niezwykle ważna witamina, która ma istotne znaczenie dla funkcjonowania naszego organizmu. Jej niedobór oraz nadmiar może rodzić poważne konsekwencję. Warto skupić się na tym, jakie role pełni ta substancja.

1. Witamina A wchodzi w skład rodopsyny. Rodopsyna jest barwnikiem wzrokowym umieszczonym w pręcikach siatkówki oka. Charakterystycznym skutkiem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa, zwana kolokwialnie „kurzą ślepotą”. Chorobowa wywołana jest z powodu niedoboru rodopsyny.
2. Chroni przed nowotworami. Jest to jedna z najważniejszych właściwości witaminy A. Tej substancji przypisuje się działanie antynowotworowe, gdyż jej właściwe stosowanie spowalnia progresję raka jelita grubego, stercza, piersi oraz płuc.
3. Witamina A odgrywa znaczącą rolę w wielu procesach związanych z fizjologią. Dzięki niej mam swobodą możliwość odbierania bodźców wzrokowych w siatkówce oka, co zapewnia prawidłowe widzenie, reguluje aktywność komórek, które budują tkankę kostną. Niezwykle ważnym elementem witaminy A jest  jej udział w procesach rozrodczych i różnicowaniu komórek oraz tkanek. Odporność organizmu oraz normowanie właściwości antyoksydacyjnych jest zagwarantowana dzięki wiązaniom C=C  znajdującym się w łańcuchu bocznym. Dzięki temu wygaszany jest tlen singletowy oraz dochodzi do neutralizacji wolnych rodników powstających w momencie peroksydacji lipidów.       
4. Utrzymuje prawidłowy stan skóry.

• Witamina A doprowadza do szybszej regeneracji naskórka, wzmocnienia jego funkcji ochronnej oraz zmniejszenia utraty wody z skóry. Witamina A doprowadza do wzrostu produkcji kolagenu oraz elastyny, które są podstawowymi budulcami skóry. Nieocenioną zaletą dla osób starszych jest likwidacja drobnych zmarszczek i przebarwień skóry. Dzięki temu, jest ona bardzo często wdrażana i stosowana w kremach przeciwstarzeniowych. Dzięki tej witaminie nasza skóra będzie jędrna, nawilżona i elastyczna. Młode osoby również docenią jej zalety, gdyż pomaga w leczeniu trądziku. Beta-karoten pełni dodatkową funkcję filtra przeciwsłonecznego, gdyż zmniejsza wrażliwość na promieniowanie słoneczne, co skutkuje zminimalizowaniem ryzyka poparzenia skóry.
• Niedobory witaminy A w skórze skutkują wzmożonym rogowaceniem mieszkowym, które polega na występowaniu grudek mieszkowych z rogowaceniem w części centralnej. Zrogowacenia są zlokalizowane głównie na wyprostnych powierzchniach kończyn, które stają się szorstkie w dotyku. Zmianom na skórze będzie towarzyszyła duża suchość skóry połączona z łamliwością włosów. Witamina A dostarcza retinoidy, które normalizują proces złuszczania w przewodach gruczołów łojowych oraz doprowadzają do ograniczenia komedogenezy dzięki ułatwieniu ewakuacji wydzieliny gruczołów. Preparaty zawierające retinoidy są głównie stosowane w leczeniu różnych odmian trądziku pospolitego oraz trądziku różowatego.

5. Zastosowanie witaminy A w kosmetologii.  
   Wiele kosmetyków zawierających witaminę A jest przeznaczonych do pielęgnacji skóry suchej oraz starzejącej się. Istnieje wiele wyników przeprowadzonych badań, które potwierdzają, że miejscowe stosowanie retinoidów, tretinoiny i izotretinoiny pomaga w łagodzeniu efektów starzenia skóry związanego z wiekiem. Dzięki stosowaniu tych kosmetyków dochodziło do spłycenia bruzd i zmarszczek, a także następowało rozjaśnienie plam soczewicowatych oraz przebarwień. Badanie histologiczne wskazało, że mniej jest nasilona atypia wśród komórek naskórka, zwiększona synteza kolagenu i nasilona angiogeneza. Ciekawostką jest fakt, że Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zezwoliła na używanie preparatów zawierających tretynoinę, do łagodzenia objawów fotostarzenia. Jedynym wymogiem dla kosmetyków, które zawierają w sobie witaminę A jest ich nieodpowiednie przechowywanie.  Wszelkie substancje do miejscowego stosowania na skórę, powinny być chronione przed światłem i powietrzem, gdyż witamina A bardzo szybko się utlenia. Witamina A pełni rolę regulatora w naszym organizmie, ponieważ Retinoidy w niej zawarte regulują procesy rogowacenia i różnicowania keratynocytów, co doprowadza do ułatwienia złuszczania korneocytów. Skutkiem tego działania jest pobudzenie syntezy kolagenu i angiogenezy.    
   
   Poza głównymi działaniami prozdrowotnymi, które zawdzięczamy witaminie A można wyróżnić kolejne jej zalety:          

• Wpływ na prawidłowe funkcjonowanie błon komórkowych,  
• Budowanie odporności organizmu,       
• Wzmacnianie włosów i paznokci,         
• Budowanie tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu,        
• Ochrona nabłonku oddechowego przed drobnoustrojami,   
• Pomoc w zwalczaniu bakterii i wirusów.

WYSTĘPOWANIE WITAMINY A

Witaminę A  znajdziemy w wielu pospolitych i łatwo dostępnych produktach. Jako przykłady można podać masło, mleko i mleczarskie produkty, tłuste ryby, wątrobę zwierzęcą oraz inne podroby, jaja, ziemniaki, szpinak oraz jarmuż. Należy zwrócić uwagę na to, że najważniejszym składnikiem z witaminy A dla naszego organizmu są karotenoidy, gdzie „pierwsze skrzypce” gra beta karoten.        
 

Znajdziemy go głównie w:

• pomidorach,
• czerwonej papryce,
• sałacie,       
• wiśniach,     
• morelach,    
• brzoskwiniach,       
• śliwkach.

         
Ponadto ważne substancje związane z witaminą A znajdują się w następujących produktach:

– ziarnach zbóż,    
– brokułach, 
– pomidorach,       
– kukurydzy,
– sałacie,     
– szpinaku,  
– dyni,         
– cykorii,      
– liściach pietruszki
– wątrobie wieprzowej,     
– wątrobach ryb i tranie,   
– jajach kurzych, przede wszystkim w żółtku,  
– serach podpuszczkowych tłustych,    
– serach twarogowych tłustych,  
– marchwi,            
– porzeczkach,      
– malinach.  
 

Poniżej zestawienia stężenie witaminy A w naturalnych produktach:

ZAWARTOŚĆ RÓWNOWAŻNIKÓW RETINOLU W 100G

(PRODUKTY SPOŻYWCZE)

• Poniżej 15 µg

• wołowina,
• mięso drobiowe (z piersi kurczaka i indyka),
• ryby (dorsze, mintaje, morszczuki),
• ser twarogowy chudy, jogurt naturalny, kefir,
• pumpernikiel, bułki kajzerki

• 15 - 150 µg

• cielęcina,
• kurczaki,
• kaczki,
• ryby (śledzie, makrele, łososie, pstrągi, karpie),
• jogurt owocowy, mleko krowie i kozie,
• serki twarogowe homogenizowane,
• ser twarogowy półtłusty i tłusty,
• bułki wrocławskie, pieczywo tostowe,
• makaron dwujajeczny i czterojajeczny.

• 150 - 1500 µg

• sery topione,
• sery dojrzewające,
• jaja,
• margaryny, masło,
• tuńczyki, węgorze.

• Powyżej 1500 µg

• wątróbka kurczaka,
• wątroba wieprzowa
• wołowa.

Kwestią wartą do zapamiętania jest fakt, że witamina A rozpuszcza się w tłuszczach zatem powinna być przyjmowana wraz z nimi. Z tego powodu masło jest produktem niemal idealnym.

DOBOWE ZAPOTRZEBOWANIE

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę A określone jest za pomocą mikrogramów równoważnika retinolu (µg RAE), które przedstawiają zalecane dzienne spożycie. Wskazać przy tym należy, że dawka sugerowana, to poziom spożycia wymagany dla około 98 % ludzkości.

Poniżej przedstawiono właściwą dawkę witaminy A w odniesieniu do dzieci, kobiet oraz mężczyzn.

MĘŻCZYŹNI - (µg RAE/dzień)

0 – 6 miesięcy        400^[a]

6 – 12 miesięcy       500*

1 – 3 lata                400

4 – 6 lat                  450

7 – 9 lat                  500

10 – 12 lat              600

13 – 15 lat              900

16 – 18 lat              900

mniej niż 19 lat

19 i więcej              900

KOBIETY- (µg RAE/dzień)

0 – 6 miesięcy        400^[a]

6 – 12 miesięcy       500*

1 – 3 lata                400

4 – 6 lat                  450

7 – 9 lat                  500

10 – 12 lat              600

13 – 15 lat              700

16 – 18 lat              700

mniej niż 19 lat

19 i więcej              700

KOBIETY CIĘŻARNE - (µg RAE/dzień)

mniej niż 19 lat       750

19 i więcej              770

KOBIETY KARMIĄCE - (µg RAE/dzień)

mniej niż 19 lat       1200

19 i więcej              1300

Istnieje określona grupa osób, która narażona jest na deficyt witaminy A.

W tej grupie osób znajdują się:

• osoby pracujące przy komputerze,       
• alkoholicy,   
• palacze tytoniu,     
• osoby starsze.

Objawy niedoboru witaminy A mogą być następujące:
 

1. wypadanie włosów i ich łamliwość,
2. zahamowanie wzrostu,
3. spierzchnięta skóra i wysypka,
4. wysychanie rogówki i spojówki oka,
5. występowanie kruchych i wolno rosnących paznokci,
6. zwiększona podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe,
7. trądzik, wypryski i inne choroby skóry
8. skłonności do biegunek,             
9. a także tak zwana „kurza ślepota”.       
    

Zdarza się, że zaburzenia miesiączkowania u kobiet oraz problemy z płodnością mają związek z witaminą A. Osoby starsze bardzo często uskarżają się na dzwonienie w uszach, które również w wyniku badań medycznych powiązano z niedoborem witaminy A.

NADMIAR WITAMINY A – OBJAWY

Witamina A, jak każdy suplement diety może zostać przedawkowana. Wiele suplementów witaminowych stosowanych w sposób nadmierny może zaszkodzić naszemu organizmowi. Witamina A gromadzi się w wątrobie, zatem nadmiar tej substancji może być toksyczny dla organizmu i niebezpieczny dla zdrowie. Nawet tran rybi należy spożywać na podstawie zaleceń lekarza lub farmaceuty.

OBJAWY NADMIARU (HIPERWITAMINOZY)

Skutki nadmiaru witaminy A są bardzo często powiązane z objawami nadmiaru większości witamin w organizmie.
 

Możemy do nich zaliczyć:
 

1. żółtawe zmiany skórne,
2. mniejsza zawartość wapnia w kościach,
3. wady wrodzone u dzieci matek, które w czasie ciąży doświadczyły hiperwitaminozy,
4. bóle głowy,
5. bóle stawów i mięśni,
6. nadpobudliwość i drażliwość,
7. nudności, wymioty,
8. powiększenie wątroby i zaburzenia jej funkcji.

CO ROBIĆ W PRZYPADKU NIEDOBORU LUB NADMIARU WITAMINY A?
 

Jeżeli podejrzewamy w naszym organizmie niedobór lub nadmiar witaminy A, to powinniśmy ustalić tę przyczynę u źródła. Koniecznym w tym wypadku będzie przeanalizowanie naszej codziennej diety i ewentualnie wprowadzenie jej modyfikacji.

Jeżeli cierpimy na niedobór witaminy A, to powinniśmy wprowadzić do naszej diety produkty, które ją zawierają. Jeżeli mamy nadmiar tej substancji w naszym organizmie, to należy ograniczyć jej ilość w posiłkach. Ponadto, jeżeli podejrzewamy nadmiar witaminy A, to koniecznością będzie całkowite zaprzestanie zażywania suplementów witaminowych, w których znajduje się witamina A.

Okazuje, się, że wiele osób które mają odpowiednio zbilansowaną dietę cierpią na niedobór witaminy A. W takim wypadku najlepszym rozwiązaniem sytuacji jest zastosowanie dodatkowej suplementacji. Celem uzyskania najlepszych efektów należy odpowiednio wcześniej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą co do właściwej dawki.

PRZECIWWSKAZANIA
 

Nie zaleca się przyjmowania witaminy A przez kobiety w ciąży. Jej nadmiar może powodować rozwój wad wrodzonych dziecka. Z tego powodu kobiety, które są w ciąży powinny unikać wszelkich suplementów diety, które w swoim składzie posiadają witaminę A. Oprócz tego nie zaleca się im spożywania mięsa, które witaminę A zawiera – podroby (w szczególności wątróbka).

Na szczęście można przyswajać nieograniczoną ilość warzyw oraz owoców, które zawierają beta-karoten. Powodem tego jest fakt, że beta-karoten ulega przekształceniu  w wątrobie w witaminę A w takiej ilości, jaką organizm potrzebuje. Oznacza to, że spożywając owoce oraz warzywa nie ma możliwości przedawkowania witaminy A.

Niestety w krajach rozwijających się występuje bardzo duży niedobór witaminy A wśród dzieci. Kraje wysoko rozwinięte również mają problem co do niedoboru tej witaminy. Niedobór witaminy A może być związany z zaburzeniami wchłaniania tłuszczy zwierzęcych, nieodpowiedniej diety czy anoreksji. Rozwiązaniem tej sytuacji jest dostępność produktu w aptekach, który pozwala uzupełnić wszelki niedobór.

AVITALE Naturalny BetaKaroten CaroCare® (Prowitamina A) 30ml




SWANSON Beta Carotene (Witamin A) 10,000 IU 100 Softgels




AURA HERBALS Witamina A 800mcg 30ml




Skorzystaj ze zniżki:
 

Źródła:

1. Żaba R. Bezpieczeństwo stosowania retinoidów. Post Dermatol Alergol 2006;23:61-174. 21. 2.
2. Garnock-Jones KP, Perry CM. Alitretinoin: in severe chronic hand eczema. Drugs 2009;69:1625-34
3. Jan Gmiński: Skrypt do biochemii dla studentów Wydziału Lekarskiego. Katowice: 2003.
4. Biologia. Czesław Jura, Jacek Godula (redaktorzy). Wyd. VII (przekład). Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 889. ISBN 978-83-7073-412-1.