Dieta w miażdżycy

CZYM JEST MIAŻDŻYCA?

W miażdżycy dochodzi do zwyrodnieniowych zmian w błonie środkowej i wewnętrznej tętnic doprowadzających krew do serca, mózgu, kończyn i innych narządów. Pojawia się wtedy tak zwana blaszka miażdżycowa, która zawęża światło tętnic. Dochodzi też do ich zwłóknienia, zwapnienia, a w efekcie nieprawidłowej pracy. Zwykle miażdżyca w początkowej fazie nie daje żadnych objawów, aby potem nagle spowodować poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, ponieważ może wywołać zawał serca. W miażdżycy duże znaczenie mają też uwarunkowania genetyczne. Choroba wieńcowa w rodzinie zwiększa ryzyko zachorowania. Można mu jednak zapobiegać – kluczowe znaczenie mają prawidłowa dieta i aktywność fizyczna.

JAKIE CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄ RYZYKO MIAŻDŻYCY?

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na miażdżycę dzieli się na różne kategorie.

Są to przede wszystkim:

· czynniki genetyczne – choroba niedokrwienna serca,

· czynniki biochemiczne – duża ilość fibrynogenu, przerost lewej komory serca,

· insulinooporność – nieprawidłowa tolerancja glukozy,

· nadmiar lipidów – cholesterolu i trójglicerydów, zwiększona aktywność płytek krwi, białkomocz

· czynniki środowiskowe – brak ruchu, otyłość, stres, alkoholizm, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,

· czynniki pozostałe – płeć męska, wiek powyżej 35. roku życia.

Ryzyko podwyższa też nieprawidłowa dieta:

· dieta obfita w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i mięsa,

· za mało błonnika – warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych,

· niedobory witamin A, C, E, beta-karotenu i minerałów jak żelazo, chrom, miedź, magnez, selenu.

PRZYCZYNY I OBJAWY MIAŻDŻYCY

Czynnikiem wskazującym na ryzyko miażdżycy jest podwyższony cholesterol. Podwyższone wskaźniki często dotyczą osób starszych nieaktywnych fizycznie, o nieprawidłowej diecie. Cholesterol z białkami w osoczu krwi daje lipoproteiny.

Dzielony jest na:

· dobry cholesterol HDL – lipoproteiny o dużej gęstości odpowiedzialne za normowanie poziomu cholesterolu, obniżone ilości są diagnozowane u osób palących, pijących alkohol, o diecie bogatej w węglowodany

· zły cholesterol LDL – lipoproteiny o małej gęstości odpowiedzialne są za transport cholesterolu z wątroby do tkanek

Duże znaczenie mają także trójglicerydy, które wytwarzane są w wątrobie z kwasów tłuszczowych. Prowadzą do zakrzepów krwi, zwiększają ryzyko zawału. Ich ilość w organizmie podwyższają dieta bogata w węglowodany, otyłość. Obniżają je z kolei wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3, wybrane zioła, a także ruch.

CHOLESTEROL ORAZ SERCE-ZWIĄZEK Z MIAŻDŻYCĄ

Pierwszą kwestią, którą powinniśmy podjąć w tym momencie, to zbadanie stężenia cholesterolu we krwi. Mówimy w tym wypadku o zbadaniu cholesterolu złego oraz dobrego. W momencie przekroczenia normy (190 mg/dl cholesterolu całkowitego) powinniśmy zastanowić się nad faktem, czy nie przynależymy do grupy ryzyka występowania miażdżycy. Najlepszym rozwiązaniem jest w tym wypadku skonsultowanie wyników przez lekarza. Jeżeli w naszej krwi stężenie cholesterolu występuje ponad miarę, to dochodzi do patologicznego zjawiska polegającego na odkładaniu się go w ściankach naczyń krwionośnych. W tym momencie mamy do czynienia z początkami miażdżycy. Jeżeli we krwi krąży zbyt dużo lipoprotein LDL, a zbyt mało HDL, następuje wbudowywanie blaszek miażdżycowych w ściany tętnic, co zwiększa niedokrwiennej choroby serca. Podwyższony cholesterol to jeden z podstawowych czynników choroby wieńcowej. Można jednak temu zapobiec w formie farmakologicznej bądź zmiany sposobu odżywiania.

TŁUSZCZE ROŚLINNE - DIETA PRZECIW MIAŻDŻYCY

Jeżeli zależy nam na obniżeniu poziomu cholesterolu, to musimy skupić się na tłuszczach. Dzięki nim powinniśmy mieć dostęp do około 30-35% energii w ciągu całego dnia.

Około 10% z powyższej wartości powinny stanowić nasycone kwasy tłuszczowe. W pozostałym zakresie warto je uzupełniać spożywając wysokiej jakości tłuszcze roślinne, które są koniecznością dla prawidłowego działania naszego organizmu.

Najlepsze tłuszcze w tym wypadku pochodzą z:

- oliwy z oliwek,

- ryb morskich,

- miękkich margaryn.

Obecność tłuszczów w diecie jest konieczna, jednak musimy pamiętać, że liczy się ich jakość. Osoby, które chorują na miażdżycę mogą jeść mięso. Należy jednak kierować się podczas wyboru chudymi kawałkami i zjadać ich małe porcje.

Zalecane są w tym wypadku:

- ryby,

- drób bez skórki.

Węglowodany powinny stanowić 60 procent wartości energetycznej diety. Warto skupić się na warzywach i owocach, a także pełnoziarnistych produktach zbożowych. Warto również wybierać mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, a ograniczyć spożywanie cukrów prostych, cukru, słodyczy i alkoholu. Solenie jedzenia powinno być dokonywane jak najrzadziej. Co ciekawe - sól śmiało można zastąpić przyprawami oraz ziołami, które dodadzą potrawom wyjątkowego smaku.

JAK DIAGNOZUJE SIĘ MIAŻDŻYCĘ?

Diagnostyka odbywa się za pomocą badania USG – pozwala ono na uzyskanie diagnozy wtedy, gdy u pacjenta jest dużo blaszek miażdżycowych. Stosowane są też tomografia komputerowa i koronarografia naczyń wieńcowych. Wskazane jest systematyczne badanie poziomu cholesterolu. Jego ilość we krwi nie powinna przekraczać poziomu 200 mg/dl. Gdy jest go dużo, zaleca się wykonanie lipidozami, czyli:
 

· cholesterolu całkowitego,

· frakcji cholesterolu LDL i HDL,

· triglicerydów.

JAK LECZY SIĘ MIAŻDŻYCĘ?

Celem jest zredukowanie poziomu cholesterolu. Efekt ten osiąga się przez stosowanie odpowiednich leków, które normują jego poziomy. Najczęściej używane są żywice jonowymienne, statyny, fibraty oraz preparaty zawierające pochodne kwasu nikotynowego.

· Żywice jonowymienne odpowiedzialne są za wiązanie kwasów żółciowych, dlatego organizm wytwarza je na nowo z cholesterolu, co zmniejsza jego poziom.

· Statyny są inhibitorami HMG-CoA reduktazy – jest to enzymu uczestniczący w syntezie cholesterolu w organizmie. Dodatkowo zmniejszają zmiany miażdżycowe, które już istnieją. Mogą jednak wpływać negatywnie na mięśnie oraz wątrobę.
· Fibraty cechują się złożonym mechanizmem działania i prowadzą do redukcji triglicerydów i cholesterolu. Nie mogą być używane ze statynami, ponieważ powodują ryzyko dla mięśni. Stosuje się też inne rodzaje leków pomocniczych.

Dodatkowo w miażdżycy stosuje się poniższe metody:

· balonikowanie – zabieg polegający na umieszczeniu cewki w tętnicy, zwiększeniu jego objętości i usunięciu złogów cholesterolu, powadzi też do rozszerzenia tętnicy.

· stenty – specjalne konstrukcje umieszczane w tętnicy, zapobiegają zarastaniu złogami.

· by-passy – zabieg polegający na pomostowaniu. Stosuje się zdrową żyłę od pacjenta i wszywa w nowe miejsce.

DIETA W MIAŻDŻYCY

Duże znaczenie w leczeniu miażdżycy ma też prawidłowa dieta, dlatego też chory powinien pamiętać o jej codziennym stosowaniu. Zmniejsza ona poziom cholesterolu i trójglicerydów i redukuje ryzyko nawrotów dolegliwości. W diecie ważne jest ograniczenie spożycia tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i innych tłustych pokarmów, na przykład: tłustych mięs, smalcu, słoniny, masła, serów żółtych. Także powinno się unikać produktów z dodatkiem oleju kokosowego i palmowego. Dieta na miażdżycę powinna zawierać duże ilości NNKT – nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Nienasycone kwasy tłuszczowe dzielą się na:

· wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 – obniżają cholesterol całkowity i LDL, redukują ryzyko zakrzepów, występują głównie w olejach roślinnych: kukurydzianym, słonecznikowym, sojowym, ponadto w margarynach.

· wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 – normalizują pracę serca, zmniejszają powstawanie zakrzepów, ilość trójglicerydów w surowicy, największe ilości zawierają oleje rzepakowy, lniany, tłuste ryby morskie, orzechy.

· jednonienasycone kwasy tłuszczowe – redukują poziom cholesterolu, można znaleźć je w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, awokado

Najlepiej spożywać 1-2 g kwasów nienasyconych na dobę. Warto zaznaczyć, że szybko się utleniają, więc produkty, które są w nie bogate, należy kupować je świeże i jeść na bieżąco.

Dieta na miażdżycę nie musi oznaczać eliminacji mięsa. Trzeba wybierać wtedy mięso chude, bez skóry, tłuszczu, na przykład kurczaka, indyka, cielęcinę, a także ograniczyć jego spożycie do 500 g tygodniowo. Zalecane są też ryby, na przykład: łosoś, sardela, śledź, halibut, makrela czy węgorz.

Ważna jest duża ilość warzyw i owoców, które są bogate w błonnik pokarmowy, witaminy i minerały. Błonnik zawierają też produkty pełnoziarniste, czyli z nieprzetworzonego ziarna. Źródłem białka, poza produktami zwierzęcymi, powinny być nabiał i strączki. Warto też stosować zdrowe tłuszcze wspomniane wcześniej, orzechy, pestki czy nasiona. Najlepiej jeść 4-5 posiłków dziennie. Produkty powinno się przygotowywać na parze, piec, dusić lub grillować. Należy pić 1,5-2 l płynów na dzień, na przykład wodę, niesłodzoną herbatę, kawę bez dodatków, napary ziołowe. Należy wyeliminować napoje słodzone, gazowane. Jako napój i jedna z porcji owoców/warzyw można wybrać też sok.

W diecie na miażdżycę należy unikać:
 

· produktów z pełnego przemiału – białe pieczywo, produkty mączne jak kluski, makarony – zalecane są te pełnoziarniste,

· wyrobów cukierniczych – ciast, ciastek, słodyczy – można od czasu do czasu zjeść kostkę gorzkiej czekolady,

· tłustych produktów – smalec, słonina, śmietana, mleko pełnotłuste, tłuste sery, masło, tłuste kiełbasy, wędliny, mięsa,

· fast-foodów i innych wysokoprzetworzonych produktów,

· dużej ilości soli – zawierają ją między innymi sery żółte, przyprawy z proszku, słone przekąski, produkty konserwowane, zamiast niej można używać soli ziołowej, czyli specjalnych mieszanek ziół,

· słodzonych napojów.

PRODUKTY POLECANE DLA OSÓB Z MIAŻDŻYCĄ

Ważne jest spożywanie dużej ilości produktów bogatych w środki antyoksydacyjne, w tym między innymi we flawonoidy roślinne.

Działanie antymiażdżycowe wykazują między innymi:

• cebula
• czarna i zielona herbata
• czerwone winogrona
• głóg
• grejpfrut
• kakao i czekolada
• karczochy
• kora wierzby
• pomidory
• orzechy
• nasiona
• pestki

PRODUKTY JAKICH NALEŻY UNIKAĆ PRZY MIAŻDŻYCY

ZNACZENIE WITAMIN I MINERAŁÓW W DIECIE PRZY MIAŻDŻYCY

ZIOŁA I PRZYPRAWY WSPIERAJĄCE ZDROWIE SERCOWO-NACZYNIOWE

MITY I FAKTY DOTYCZĄCE MIAŻDŻYCY

Wokół diety w miażdżycy narosło wiele mitów, które mogą wprowadzać pacjentów w błąd. Jednym z najpowszechniejszych jest przekonanie, że należy całkowicie wyeliminować cholesterol z diety. W rzeczywistości, organizm potrzebuje pewnej ilości cholesterolu do prawidłowego funkcjonowania, a większość cholesterolu jest produkowana przez wątrobę, nie pochodzi z diety.

Innym mitem jest przekonanie, że wszystkie tłuszcze są szkodliwe. Faktem jest, że tłuszcze nienasycone, zwłaszcza omega-3 i omega-6, są niezbędne dla zdrowia i mogą nawet pomagać w obniżaniu poziomu "złego" cholesterolu.

Często spotyka się również opinię, że produkty oznaczone jako "bezcholesterolowe" są zawsze zdrowe. W rzeczywistości, wiele z tych produktów może zawierać duże ilości cukrów i tłuszczów trans, które są równie szkodliwe dla układu sercowo-naczyniowego.

Mit, że owoce są zawsze zdrowe i można je jeść bez ograniczeń, również wymaga sprostowania. Choć owoce są cenne źródło witamin i błonnika, zawierają także cukry proste, których nadmiar może przyczyniać się do otyłości i cukrzycy.

Warto też obalić mit, że suplementy witaminowe mogą zastąpić zdrową dietę. Choć suplementacja może być pomocna, nie zastąpi ona zbilansowanej diety bogatej w naturalne źródła witamin i minerałów.

Przeczytaj również
Dieta po zawale. Co jeść, by pomóc sercu?