Kortyzol - wróg czy sprzymierzeniec

CO TO JEST KORTYZOL?

Kortyzol, czyli hydrokortyzol, to hormon glikokortykosteroidowy produkowany w nadnerczach, a konkretnie poprzez warstwę pasmowatą kory nadnerczy. Synteza oraz wydzielanie kortyzolu jest pod kontrolą kortykotropiny inaczej hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), produkowanego przez przysadkę mózgową. Z kolei generowanie ACTH jest uzależnione od podwzgórzowej kortykoliberyny (CRH). Regulacja owa przeprowadza się na podstawie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Znaczy to, iż wzrost stężenia ACTH doprowadza do powiększenia wydzielania kortyzolu. Z kolei znaczący wzrost stężenia kortyzolu we krwi implikuje zmniejszeniem wydzielania ACTH. Dzięki temu procesowi utrzymana jest wewnętrzna harmonia organizm

JAKIE FUNKCJE SPEŁNIA KORTYZOL W ORGANIŹMIE?

Kortyzol jest jednym z tzw. hormonów stresu. W kryzysowych sytuacjach jest on wytwarzany w znaczniejszych ilościach oraz przyczynia się do zwiększenia stężenia glukozy we krwi, bo wtedy organizm wymaga więcej energii oraz aktywizacji do funkcjonowania.

Kortyzol często jest określany hormonem stresu, nic dziwnego, ponieważ w sytuacjach stresowych jego natężenie zdecydowanie wzrasta, co pobudza organizm do działania oraz znaczy to „walcz lub uciekaj”. W tejże sytuacji m.in zwiększa się poziom cukru, powiększa się częstość oddechów i zwiększa się ciśnienie krwi. Natomiast, jeśli jesteśmy narażeni na działanie stresu przez długi okres czasu, nasz system dostarcza go znacznie więcej aniżeli powinien. W takim przypadku sprawa staje się dosyć kłopotliwa, bowiem duży poziom tegoż hormonu utrzymuje się nie tylko rano, lecz przez całą dobę, i nawet wieczorami. W konsekwencji kortyzol staje się naszym przeciwnikiem. Kortyzol rozwija również działanie pozostałych "hormonów stresu" - adrenaliny oraz noradrenaliny, i tym samym wspiera organizm w radzeniu sobie z tzw. stresorem.

Warto również zaznaczyć, że kortyzol oddziałuje na:

o gospodarkę białkową, gdyż zwiększa rozpad białek,

o gospodarkę wodno-elektrolitową, ponieważ hamuje sód w organizmie przy jednoczesnym wzmocnieniu wydalania potasu,

o wykazuje działanie przeciwzapalne (łagodzi stany zapalne i alergie),

o osłabia działanie układu immunologicznego,

o podnosi ciśnienie krwi,

o wzmożone wydzielanie soku żołądkowego,

o gospodarkę węglowodanową ponieważ powiększa i glikogenogenezę oraz glukoneogenezę,

o gospodarkę tłuszczową doprowadza do zwiększania lipozy,

o uwalnianie wapnia z kości.

JAK SOBIE PORADZIĆ Z NADMIAREM KORTYZOLU?

Musimy pamiętać, że nadmiar kortyzolu ma negatywny wpływ na nasz organizm.

1. Wzrost poziomu glukozy we krwi, co w rezultacie może doprowadzić do spadku wrażliwości na insulinę. Odporność na insulinę sprawia, iż w okolicach talii rozpoczyna się magazynowanie tłuszczu, a dodatkowo powstaje skłonność do nie spalania tłuszczu znajdującego się w organizmie.
2. Więcej kortyzolu znacząco zwiększa objętość krwi, natomiast to doprowadza do jej zwiększonego ciśnienia krwi i problemów z sercem oraz nerkami.
3. Za wysoka ilość hormonu potrafi osłabiać tkanki łączne w skórze oraz mięśniach co sprawia, że szybciej się starzejemy.
4. Przybieranie na wadze – Nadmiar kortyzolu hamuje tempo przemiany materii, co także oddziałuje na funkcję tarczycy. Co więcej ogranicza się zdolność organizmu do użytkowania leptyny, która jest hormonem sytości. Oznacza to w praktyce, że organizm nie otrzymuje znaków, które są przekazywane do wyłączania poczucia głodu. W rezultacie przejadamy się oraz jemy niezdrowe zakąski.
5. Obniżona odporność, liczne infekcje – kortyzol tłumi reakcje alergiczne oraz zapalne.
6. Z powodu jego nadmiaru może wystąpić osteoporoza oraz zmniejszenie siły mięśniowej. Duży poziom kortyzolu hamuje przyswajanie wapnia, pogłębia katabolizm i również powoduje wzmożenie wydzielania azotu oraz ujemnego bilansu azotowego.
7. Bezsenność oraz depresja. Największy stopień kortyzolu jest w porach rannych, a najmniejszy wieczorami, natomiast jeśli posiadamy podniesiony poziom kortyzolu, to utrzymuje się on na pewnym poziomie przez cały dzień. W praktyce doprowadza to do bezsenności i zmiany nastrojów.
8. Słaba tolerancja na stres – im bardziej jesteśmy zaniepokojeni, tymże bardziej spada nasza zdolność radzenia sobie ze stresem.
9. Spadek libido u mężczyzn. U kobiet natomiast powstaje zespół napięcia przedmiesiączkowego, niepłodność, zespół wielotorbielowatych jajników. Jeśli poziom kortyzolu idzie w górę, to niestety stan testosteronu maleje. W związku z tym, iż rośnie ilość tłuszczu w organizmie, podnosi się predyspozycja do przekształcania obecnie małej ilości testosteronu w estrogen z powodu aromatazy.

JAKA JEST NORMA KORTYZOLU?

Kortyzol należy rozpatrywać w oparciu o pewnego rodzaju normy i reguły, które są stosowane w badaniu jego stężenia.

Reguły kortyzolu w surowicy w zależności od fazy dnia wyglądają następująco:

§ w porach rannych – od 138 do 690 nmol/l (5-25 µg/dl),

§ w porach nocnych – wartości o połowę niższe.
 

JAK MIERZY SIĘ POZIOM KORTYZOLI

Poziom kortyzolu można mierzyć na kilka sposobów:

Badanie krwi: Najczęściej stosowana metoda. Pobiera się krew rano (między 6:00 a 8:00) oraz wieczorem (między 16:00 a 20:00) w celu oceny rytmu dobowego.

Test śliny: Nieinwazyjny sposób pomiaru wolnego kortyzolu. Próbki pobiera się o różnych porach dnia.

Badanie moczu: 24-godzinna zbiórka moczu pozwala ocenić całkowitą ilość kortyzolu wydzielanego w ciągu doby.

Test hamowania deksametazonem: Pacjent przyjmuje deksametazon, a następnie mierzy się poziom kortyzolu, aby ocenić reakcję organizmu.

 

DLACZEGO POZIOM KORTYZOLU ZMIENIA SIĘ W CIĄGU DNIA?

Warto dodać część wyjaśniającą naturalny rytm dobowy wydzielania kortyzolu. Kortyzol wykazuje tzw. rytm dobowy, gdzie jego stężenie jest najwyższe rano, a najniższe wieczorem. Ten schemat pomaga w regulacji snu, poziomu energii, a także metabolizmu. Dodanie danych o wpływie kortyzolu na cykle snu-czuwania, a także roli melatoniny w regulacji tego hormonu, wzbogaciłoby ten fragment.

• Kortyzol jest najwyższy około godziny 6-8 rano (350-450 nmol/l), a najniższy wieczorem (około 50-150 nmol/l).
• Zaburzenia rytmu dobowego kortyzolu mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak bezsenność i zmęczenie.

W JAKI SPOSÓB MOŻNA OBNIŻYĆ POZIOM KORTYZOLU?

Warto zadbać o odpowiednie i przebadane suplementy. Nasz sklep oferuje Państwu szereg produktów, które pomogą w walce z kortyzolem.

Polecamy następujące składniki:

• Suplementacja magnezem, gdyż redukuje poziom kortyzolu w surowicy po ćwiczeniach aerobowych,
• Kwasy tłuszczowe omega-3 posiadają właściwość hamowania produkcji kortyzolu stworzonej przez stres psychiczny, poprzez powstrzymywanie syntezy interleukiny-1 i -6 oraz pobudzają syntezy interleukiny-2. Interleukina-1 pobudza produkowanie hormonu CRH.
• Kwasy tłuszczowe omega-6 pokazują odmienne działanie na syntezę interleukin.
• Uzyskiwana z soi fosfatydyloseryna wpływa na kortyzol.
• Ekstrakt z korzenia rośliny Withania somnifera z rodziny psiankowatych.

Istnieje możliwość naturalnego obniżenia poziomu kortyzolu, jednak nie będzie ona tak skuteczna jak suplementy. Udowodniono, że poziom kortyzolu obniża:
 

· W niektórych wypadkach muzykoterapia okazuje się pomocna w obniżce poziomu kortyzolu,

• Masaż potrafi ograniczać poziom kortyzolu,
• Śmiech oraz doświadczenie rozśmieszenia potrafi ograniczać poziom kortyzolu,
• Regularny taniec doprowadza do dużej obniżki poziomu kortyzolu w ślinie badanych.

Chcąc uniknąć zwiększonego poziomu kortyzolu musimy wiedzieć, co doprowadza do zwiększenia jego stężenia.

Są to m.in:

- Choroby wirusowe,

- Kofeina

- Brak snu.

- Suplementacja melatoniną podnosi poziom kortyzolu u kobiet po menopauzie.

- Poważna trauma albo sytuacje stresowe,

- Anorexia nervosa potrafi stanowić związek z zwiększonym poziomem kortyzolu.

- Gen receptora serotoniny 5HTR2C u mężczyzn jest skorelowany ze podwyższoną produkcja kortyzolu.

- Wdychanie androstadienonu przez kobiety.

Analizując wszystkie powyższe czynniki należy wziąć pod uwagę możliwości, jakie dają nam dzisiejsze suplementy w walce z kortyzolem.

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DOTYCZĄCE KORTYZOLU

Definicja:

• Kortyzol to hormon steroidowy produkowany przez korę nadnerczy
• Znany jako "hormon stresu", ale pełni wiele innych ważnych funkcji w organizmie

• Regulacja metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów
• Wpływ na ciśnienie krwi i układ sercowo-naczyniowy
• Działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne
• Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej
• Adaptacja organizmu do sytuacji stresowych

• Podlega rytmowi dobowemu - najwyższe stężenie rano, najniższe wieczorem
• Regulowane przez oś podwzgórze-przysadka-nadnercza

• Rano: 138-690 nmol/L (5-25 µg/dl)
• Wieczorem: wartości o połowę niższe
• W ślinie: 0,3-4,3 nmol/L
• W dobowej zbiórce moczu: 55-330 nmol/24h

• Otyłość centralna, zaniki mięśni kończyn
• Nadciśnienie, osteoporoza, zaburzenia metaboliczne
• Problemy ze snem, zaburzenia nastroju

• Przewlekłe zmęczenie, osłabienie
• Spadki ciśnienia, zaburzenia elektrolitowe
• Obniżona odporność, nawracające infekcje

• Najczęściej z krwi pobranej rano
• Możliwe również badanie ze śliny lub dobowej zbiórki moczu
• Ważne uwzględnienie rytmu dobowego przy interpretacji wyników

Przeczytaj również
Co to jest kortyzol? Kompleksowy przewodnik po funkcjach, poziomach i wpływie na zdrowie