Kompleksy adaptogenów

Co adaptogeny robią z moim organizmem?

Celem przyjmowania adaptogenów jest przywrócenie organizmu do stanu równowagi (homeostazy). Ziołowe działanie adaptogenów zwiększa lub zmniejsza reakcje chemiczne w organizmie. Jeśli jesteś zestresowany i w związku z tym posiadasz podwyższony poziom kortyzolu adaptogen zareaguje poprzez obniżenie poziomu kortyzolu. Jeśli często masz złe samopoczucie i doświadczasz chronicznego zmęczenia z niskim poziomem kortyzolu, adaptogen zwiększy jego poziom w Twoim organizmie. Niektóre adaptogeny, takie jak ashwagandha i żeń-szeń azjatycki poddawane były szerokim badaniom w zakresie ich różnorodnych właściwości. Jeśli planujesz dodać do swojego codziennego menu suplement diety o właściwościach adaptogennych, porozmawiaj ze swoim lekarzem, aby omówić, w jaki sposób produkt ten może wpłynąć na Twoje zdrowie, czy jest dla Ciebie odpowiedni oraz jak dobrać produkty, aby zapewnić harmonijne połączenie adaptogenów w formie wydajnych ekstraktów.

Skład adaptogenów

Suplementy diety często w swoim składzie mają sole magnezowe kwasów tłuszczowych, kwas pantotenowy, kwas foliowy, a także żeń szeń, które to środki pozytywnie wpływają na budowę układu nerwowego rozwijając funkcje poznawcze, jak również wzmacniają samopoczucie psychiczne oraz system odpornościowy. Adaptogeny dobrze reagują u osób, które są zwolennikami zdrowego trybu życia. Dodatkowo regularne stosowanie suplementów poprawia nastrój i razem z prowadzeniem zróżnicowanej diety dobrze wpływa na leczenie depresji i niwelowanie skutków stresu, dodatkowo opóźniając proces starzenia się organizmu.

Jakie rodzaje adaptogenów istnieją?

Istnieje kilka rodzajów adaptogenów. Typowe adaptogeny obejmują:

Żeń szeń Panax

Być może najbardziej znanym ze wszystkich adaptogenów jest żeń-szeń Panax. Panax to łacińska nazwa zioła, ale bardziej ogólnie określa się go po prostu jako żeń-szeń. Znany jest również jako żeń-szeń azjatycki, żeń-szeń koreański i żeń-szeń chiński. W krajach azjatyckich jest uważany za tonik, środek pobudzający i adaptogen stresu. Opublikowano setki badań na temat żeń-szenia, ale tylko kilka jest powszechnie dostępnych. Jak wykazano na zwierzętach i ludziach, żeń-szeń poprawia sprawność umysłową i fizyczną oraz samopoczucie w różnych okolicznościach. Ponadto wzmaga spalanie tłuszczu podczas ćwiczeń, oszczędzając w ten sposób cenne zapasy glikogenu (cukru mięśniowego) w mięśniach. Badania wykazały również wartość żeń-szenia we wspieraniu odporności, funkcji układu krążenia i metabolizmu cukru we krwi. Inne obecne i oparte na dowodach zastosowania żeń-szenia obejmują między innymi poprawę uczenia się, redukcję stresu, wpływ na układ rozrodczy, aktywność hormonalną i metaboliczną (hormony) oraz powszechne wsparcie dla osób starszych i przy zmęczeniu. 

Rhodiola rosea

Podobnie jak w przypadku żeń-szenia, używaną częścią Rhodiola rosea (powszechnie określaną jako rhodiola lub Arctic Root) jest korzeń. Jej głównymi składnikami są rozawiny i salidrozydy. Od wieków różeniec górski był stosowany w tradycyjnej medycynie Rosji, Skandynawii i innych krajów w celu zwiększenia wytrzymałości fizycznej, wydajności pracy, długowieczności, odporności na chorobę wysokościową oraz w celu zmniejszenia zmęczenia i nastrój i promować zdrowie seksualne. Współczesne badania naukowe na kulturach komórkowych, zwierzętach i ludziach wykazały działanie przeciwzmęczeniowe, przeciwstresowe, przeciw niedotlenieniu (ochrona przed szkodliwymi skutkami niedoboru tlenu), przeciwutleniające, wzmacniające odporność i stymulujące seksualnie. Na szczególną uwagę zasługują właściwości przeciwzmęczeniowe i poprawiające wydajność rhodioli. Kilka badań wykazało, że różeniec górski zwiększył zdolność do pracy fizycznej i radykalnie skrócił czas regeneracji między seriami ćwiczeń o wysokiej intensywności. Wśród zastosowań rhodioli wymienia się między innymi wpływ na ogólny stan zdrowia i dobre samopoczucie oraz wsparcie w zapobieganiu chorobom układu krążenia i ogólnej odporności, sprawności umysłowej i seksualnej. Suplementy diety zawierające wyżej wspomnianą roślinę zalecane są osobom chcących wesprzeć układ nerwowy.

Eleutherococcus senticosus

W niedalekiej przeszłości eleuthero (Eleeutherococcus senticosus) był powszechnie nazywany „żeń-szeniem syberyjskim”. Chociaż powyższa nazwa była botanicznie niepoprawna z uwagi na fakt, że eleuthero nie należy nawet do tego samego rodzaju roślin co żeń-szeń Panax, to była jednak uzasadniona, ponieważ wiele funkcji ziół jest takich samych. Podobnie jak Panax, eleuthero wykazuje doskonałe działanie adaptogenne. Uważa się, że pomaga w utrzymaniu funkcji nadnerczy, gdy organizm jest narażony na stres. Choć jest mniej pobudzający niż Panax, eleuthero ma tendencję do powodowania głębszego wzrostu wytrzymałości, przez co był wcześniej używany wśród radzieckich olimpijczyków, chcących zwiększyć pokłady energii. Eleuthero poprawia również bystrość umysłu i wytrzymałość fizyczną bez efektu kofeiny. Badania wykazują, że poprawia wykorzystanie tlenu przez ćwiczący mięsień. W konsekwencji ćwiczenia aerobowe mogą trwać dłużej, a regeneracja po treningu może nastąpić szybciej. Ponadto badania sugerują również, że eleuthero może okazać się cenne w długotrwałym wsparciu układu odpornościowego.

Astragalus membranaceus

Korzeń Astragalus jest używany przede wszystkim ze względu na właściwości stymulujące układ odpornościowy i adaptogenne. Chińczycy stosują go jako klasyczny tonik energetyczny, często zamiast żeń-szenia dla osób poniżej 40 roku życia. Astragalus działa poprzez stymulację kilku czynników układu odpornościowego. Obejmuje to interleukinę poprawiającą odpowiedzi limfocytów, wzmacniającą aktywność komórek NK u zdrowych osobników i wzmacniającą aktywność monocytów. Saponiny zawarte w traganku zwiększają również fagocytozę i wykazują działanie hepatoprotekcyjne. Do zastosowań traganka zalicza się także między innymi promowanie odpowiedzi immunologicznej, wspomaganie zapobiegania zatrzymywaniu wody, wspieranie zdrowego poziomu ciśnienia krwi już w zdrowym zakresie, wspomaganie przeciwutleniaczy i wspomaganie pojemności minutowej serca. 

Ashwagandha

Ashwagandha (Withania somnifera) jest czasami nazywana „indyjskim żeń-szeniem”, prawdopodobnie dlatego, że jest stosowana jako adaptogen lub tonik w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej. Zioło to może promować zdrowe funkcje odpornościowe. Najwyraźniej jednym z mechanizmów działania ashwagandhy jest to, że ma ona znaczną aktywność przeciwutleniającą. W jednym badaniu ashwagandha znacznie zmniejszyła utlenianie wolnych rodników w wątrobie myszy, jednocześnie zwiększając aktywność enzymów antyoksydacyjnych, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD) i katalaza. Inne badania wykazały, że ashwagandha zmniejsza aktywność wolnych rodników u zwierząt wywołanych stresem. Ashwagandha była również stosowana w leczeniu dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego, ponieważ może pozytywnie wpływać na pracę mózgu - wykazano bowiem, że jest w stanie poprawić pamięć i funkcje poznawcze wśród zwierząt poprzez poprawę aktywności acetylocholiny w mózgu i wiązanie się z receptorami acetylocholiny. Zioło to ma również działanie mimetyczne GABA tzn. może naśladować niektóre działania relaksującego neuroprzekaźnika GABA. Badania kliniczne wykazały, że ashwagandha „optymalizuje sprawność umysłową i psychomotoryczną poprzez złagodzenie stresu psychicznego”. Co więcej, w badaniu klinicznym ashwagandhy dotyczącym procesu starzenia u ponad 100 mężczyzn, 71,4% mężczyzn zgłosiło poprawę zdolności do sprawowania funkcji seksualnych. Te reakcje wydają się potwierdzać tradycyjne zastosowanie tego zioła jako afrodyzjaku lub suplementu na potencję.

Biorąc pod uwagę ich względne podobieństwa w działaniu, przeprowadzono badanie porównawcze żeń-szenia (żeń-szenia Panax) i ashwagandhy. Używając wodnych zawiesin korzenia w formie sproszkowanej, każde zioło przetestowano na myszach: działanie antystresowe (w teście wytrzymałości pływackiej) oraz działanie anaboliczne. W teście wytrzymałości na pływanie ashwagandha i żeń-szeń wykazywały działanie antystresowe w porównaniu z grupą kontrolną, chociaż aktywność była wyższa w przypadku żeń-szenia. W badaniu anabolicznym myszy leczone ashwagandhą wykazały większy przyrost masy ciała niż myszy leczone żeń-szeniem, mimo że zaobserwowano znaczną aktywność anaboliczną dla obu ziół. 

Cytryniec chiński

W tradycyjnej medycynie chińskiej owoc schisandry jest stosowany głównie w leczeniu chorób układu oddechowego i pomaga w problemach z spontanicznym poceniem się, nocnymi emisjami, brakiem snu i zapominaniem. W Rosji jest uznawany za adaptogen. Badania wskazują, że schisandra może zwiększyć wydajność w pracy, budować siłę, zmniejszać zmęczenie i jednocześnie zwiększać wytrzymałość — czyli wszystko to, co jest zgodne z działaniem adaptogenu. Cytryniec wydaje się również mieć znaczną wartość dla wątroby. Przyjmuje się, że lignany w schisandrze chronią wątrobę poprzez aktywację enzymów w komórkach wątroby, które wytwarzają przeciwutleniacz glutation. Badania z Chin wskazują, że schisandra pomogła pacjentom z nieoptymalną czynnością wątroby. Cytryniec indukuje również szlaki detoksykacji w wątrobie. Wreszcie, schisandra i jej lignany poprawiły sprawność umysłową, wrażliwość wzroku i słuchu m.in zwiększyły szybkość adaptacji do ciemności, poszerzyły pole widzenia, zwiększyły rozróżnialność receptorów skórnych oraz usprawniły czynności obejmujące koncentrację i precyzyjnej koordynacji u ludzi. Inne obecne i oparte na dowodach zastosowania schizandry obejmują działania mające pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne, wsparcie przeciwutleniaczy oraz układ sercowo-naczyniowy i oddechowy.

Jak przyjmować adaptogeny?

Adaptogeny pochodzą z roślin, więc możesz je przyjmować na kilka różnych sposobów, w tym:

• dodawać kompleksy adaptogenów do żywności lub napojów,
• przyjmować adaptogeny w postaci kapsułek,
• używać nalewek, czyli płynnej postaci ekstraktu roślinnego.

Czy mogę pić adaptogeny w herbacie?

Wypicie filiżanki herbaty to świetny sposób na zatrzymanie lub zmniejszenie stresu przy każdym ciepłym, uspokajającym łyku. Niektóre rośliny adaptogenne można suszyć, mielić i moczyć w gorącej wodzie w taki sam sposób, w jaki moczy się ulubioną herbatę. Na rynku dostępnych jest kilka różnych rodzajów mieszanek herbacianych, które wykorzystują niektóre adaptogeny jako główny składnik. Koniecznie przeczytaj etykietę, aby zobaczyć, jakie są zamierzone efekty herbaty, jak długo należy moczyć herbatę w wodzie i jak często należy ją pić.

Dlaczego powinienem brać adaptogeny?

Adaptogeny wspierają sposób, w jaki organizm radzi sobie ze stresem. Niektórzy ludzie spożywają adaptogeny, aby:

• złagodzić niepokój, 
• zmniejszyć zmęczenie i/lub zwiększyć energię,
• radzić sobie z traumą, 
• regulować reakcje emocjonalne na stres,
• wzmocnić swój układ odpornościowy.

W jakich dawkach i formach występują adaptogeny?

Dawka adaptogenu różni się w zależności od rośliny i sposobu jej przyjmowania. Na przykład dawka do przyjęcia kapsułki ashwagandhy wynosi od 1 do 6 gramów suchego korzenia dziennie lub dawki nalewki w zależności od stężenia, które różni się w zależności od marki. Kapsułki można również sporządzić z ekstraktem roślinnym, gdzie dawka standaryzowanego ekstraktu wynosi 500 miligramów dwa razy dziennie. Zanim zaczniesz przyjmować suplementy adaptogenu, sprawdź na etykiecie, ile i jak często powinieneś je przyjmować, i porozmawiaj ze swoim lekarzem, aby sprawdzić, czy ma zalecenia dotyczące tego, który adaptogen jest odpowiedni dla Ciebie.

Jak długo powinienem przyjmować adaptogeny?

Badania pokazują, że adaptogeny działają najlepiej przez krótki czas (mniej niż sześć miesięcy), ponieważ na późniejszym etapie organizm może uodpornić się na ich zamierzone działanie, które okaże się wobec tego z czasem nieskuteczne.

Jakie są skutki uboczne adaptogenów?

Adaptogeny są na ogół dobrze tolerowane. Skutki uboczne są rzadkie, ale możliwe i różnią się w zależności od rośliny.

Skutki uboczne adaptogenów obejmują:

• reakcje alergiczne,
• ból brzucha,
• zaparcia,
• nudności,
• biegunkę. 

Ważne jest również zrozumienie celu przyjmowania adaptogenu i jego wpływu na organizm. Niektóre z nich zwiększają energię, dlatego też nie zaleca się przyjmować się adaptogenu przed pójściem spać, ponieważ wiązałoby się to z trudnościami z zaśnięciem.

Adaptogeny mogą reagować z lekami

Adaptogeny mogą wpływać na działanie niektórych leków, jeśli masz takie schorzenia, jak nadciśnienie, cukrzyca, bezsenność, niedoczynność tarczycy i depresja. Interakcje z adaptogenami obejmują:

• zwiększenie ciśnienia krwi,
• obniżenie poziomu cukru we krwi,
• zakłócanie wzorców snu,
• zwiększenie aktywności tarczycy,
• przeciwdziałające leki przeciwdepresyjne.

Co powinienem powiedzieć mojemu lekarzowi przed rozpoczęciem stosowania adaptogenów?

Przed rozpoczęciem stosowania adaptogenów przedyskutuj ze swoim lekarzem następujące kwestie:

• jakie aktualnie przyjmujesz leki,
• jakie mogą być skutki zażywania adaptogenów,
• czy adaptogeny wykluczając możliwość zajścia w ciążę lub są w tym czasie zabronione,
• jakie są rodzaje adaptogenów, którymi byłyby dla Ciebie skuteczne.

Adaptogeny są szczególnie cenne dzisiaj w społeczeństwie, w którym stres jest czymś stałym, a zmęczenie na porządku dziennym. W związku z tym właściciele marek suplementów diety wykazali większe zainteresowanie włączeniem jednego lub więcej suplementów adaptogennych do swojej linii produktów, co należy rozważyć w odpowiednim czasie. Każdy z wyżej wymienionych adaptogenów jest dobrym kandydatem.

Źródła: 

1. https://my.clevelandclinic.org/health/drugs/22361-adaptogens
2. https://www.uclahealth.org/news/what-are-adaptogens-and-should-you-be-taking-them
3. https://www.forbes.com/health/body/what-are-adaptogens/
4. https://www.webmd.com/balance/adaptogens-what-to-know