Witamina K uznawana jest za jedną z najistotniejszych substancji potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Czym jest? W jakich produktach ją znajdziemy? Jakie wywołuje efekty? Na te i inne pytania odpowiedź w poniższym artykule.

Czym jest witamina K?

Witamina K jest rozpuszczalną w tłuszczach i nierozpuszczalną w wodzie grupą związków chemicznych, która przede wszystkim odpowiada za prawidłowy proces krzepnięcia krwi. W grupie tej wyodrębnić możemy witaminę K1, K2 oraz K3 – każda z nich posiada inne właściwości i inaczej wpływa na działanie naszego organizmu. Witaminę K w latach 30. XX wieku odkryli i szczegółowo opisali Henrik Dam i Edward Adelbert Doisy, dzięki czemu w 1943 roku otrzymali oni Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

Witamina K – właściwości
 

Witamina K odgrywa kluczowa rolę w procesie syntezy osoczowych czynników krzepnięcia krwi oraz białka – protrombiny. Ma to o tyle znaczenie, że każdy z tych elementów jest niezbędny do prawidłowego krzepnięcia krwi, a contrario, brak któregokolwiek z czynników spowoduje, że krew nie będzie krzepnąć lub będzie to trwało bardzo długo. Ponadto witamina K wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego, w szczególności wykazuje działanie przeciwkrwotoczne. Przejawia się to w taki sposób, że witamina K przeciwdziała obfitemu krwawieniu miesiączkowemu,czyli zmory każdej kobiety, ale również wzmacnia i dba o ściany naczyń krwionośnych, czym zapobiega ich pękaniu oraz zwapnieniu. Witamina K aktywnie uczestniczy także utrzymaniu równowagi gospodarki wapniowej organizmu. Dzięki temu, że partycypuje w procesie formowania tkanki kostnej, pomaga jednocześnie wychwytywać wapń przez układ szkieletowy. Wśród właściwości witaminy K wymienia się również także działanie: przeciwgrzybicze, przeciwbólowe, antybakteryjne i przeciwzapalne. Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że znaleźć możemy badania dowodzące temu, że witamina K jest skuteczna do zahamowania rozwoju chorób nowotworowych.

Witamina K – natura i nauka

Mimo, że witamina K jest ważnym składnikiem pokarmowym, który co do zasady dostarczany jest w różnego rodzaju produktach spożywczych, to występuje ona również w naturze pod dwiema postaciami:

1. witaminy K1 – czyli witamina wytwarzana przez rośliny za pomocą syntezy żółta ciecz , cechująca się odpornością na działanie temperatury i rozpuszczalnością w tłuszczach. Zazwyczaj człowiek wchłania od 30 do 70% jej całkowitej zawartości w pożywieniu.
2. witamina K2 – czyli witamina produkowana przez różnego rodzaju drobnoustroje, w szczególności te obecne w naszym układzie pokarmowym, która odznacza się rozpuszczalnością w tłuszczach, a co ważniejsze jest prawie w 100% przyswajalna.

Z kolei jeśli chodzi o zdobycze nauki, warto wspomnieć, że obecnie w laboratoriach wytwarza się syntetyczne pochodne witaminy K, z których najpopularniejszy jest menadion, inaczej określany jako nazywany witamina K3. W przeciwieństwie do naturalnych odmian, witamina K3 rozpuszcza się on w wodzie oraz cechuje ją wyższy poziom przyswajalności niż posiada witamina K1.

Niedobór, a nadmiar

Zarówno niedobór, jak i nadmiar nie jest stanem pożądanym i korzystnym dla organizmu. Niemniej, z uwagi na rolę jaką pełni witamina K dla człowieka, stanów tych nie można bagatelizować i należy interweniować szybko. Zapotrzebowanie na wspomnianą witaminę jest uzależnione od wieku, płci oraz stanu zdrowia. U dzieci w wieku od 0 do 18 lat wynosi 75 µg, u kobiet powyżej 19 lat – 90 µg, a u mężczyzn – 120 µg/ dobę.

Niedobór witaminy K
 

Wśród dorosłych zjawisko niedoboru nie jest częstym zjawiskiem. Wynika to bowiem z faktu, że sporą ilość dziennego zapotrzebowania na witaminę K pokrywa naturalnie syntezowana przez mikroflorę jelitową - witamina K2, a brakującą część wypełnia witamina K1, którą dostarczamy wraz z pożywieniem posiłków.

Jeżeli jednak dochodzi do sytuacji, w której rzeczywiście ilość witaminy w organizmie jest stanowczo za niska, koniecznie musimy znaleźć przyczynę.

Niedobór witaminy K spotykany jest często przy takich sytuacjach jak:

1. po poważnych zabiegach operacyjnych;
2. ciężkie schorzenia jelit lub wątroby m.in niedrożność dróg żółciowych stałe zażywanie leków przeciwdrgawkowych, przeciwzakrzepowych lub pochodnych kwasu salicylowego;
3. przy niedożywieniu bądź przy stosowaniu diecie ubogiej w zielone warzywa
4. stwierdzony zespół złego wchłaniania;
5. długotrwała kuracja antybiotykami
6. chorowanie na: celiakię, cholestazę, mukowiscydozę czy przewlekłe zapalenie trzustki;

Jeśli chodzi o objawy, które wskazywać mogą na stan niedoboru witaminy K, to wymienia się w szczególności:

1. skłonność do łatwego tworzenia się sińców,
2. krwiomocz;
3. częste i obfite miesiączki;
4. duża podatność na infekcje bakteryjne.
5. częste biegunki
6. długi czas krzepnięcia krwi, nawet w przypadku mniejszych urazów;
7. krwawienie z błon śluzowych, z nosa, a także z układu pokarmowego
8. zaburzenia układu nerwowego,
9. niewłaściwe kształtowanie tkanki kostnej

Jak już wspomniano, niedobór witaminy K nie jest czymś, co można lekceważyć bądź też bagatelizować, ponieważ może prowadzić do wielu poważnych schorzeń i problemów zdrowotnych m.in. do osteoporozy różnego rodzaju uszkodzeń i naruszeń wątroby, niedokrwistość, kalcyfikacji, czyli zwapnienie naczyń krwionośnych, zaburzeń wchłaniania pokarmu, niewłaściwego poziom krzepliwości krwi, a nawet do żółtaczki. Stan niedoboru witaminy K to domena zwykle starszych mężczyzn oraz kobiet, co wiąże się z większą szansą wystąpienia osteoporozy, a w przypadku np. upadku – możliwym złamaniem kości. Wynika to z m.in. z faktu, że wraz z wiekiem zapotrzebowanie na witaminę K ulega zmianie.

Niedobór witaminy K u noworodka

Koniecznym do omówienia jest także niedobór witaminy K u noworodków, bo w przeciwieństwie do osób dorosłych, w przypadku noworodków problem tej jest niestety często spotykany. Przyczyna jednak tkwi czysto w biologii, ponieważ w jelitach noworodków od razu po urodzeniu brak jest odpowiedniej ilości bakterii, które produkują omawianą w artykule witaminę. Niedobór witaminy K u noworodków może wywołać chorobą krwotoczną, która w konsekwencji może doprowadzić nawet do śmierci dziecka, a to z uwagi na ewentualny krwotok do narządów wewnętrznych. Aby temu zapobiec, noworodkom tuż po urodzeniu podaje się jednorazowo około 1 mg witaminy K domięśniowo. Matki karmiące piersią powinny natomiast wdrożyć odpowiednią suplementację witaminy K swoim pociechom tj. podawać mikrodawki w okresie od 8 doby do końca 3 miesiąca życia, ponieważ mleko matki nie jest źródłem dostarczającym wymagane u niemowląt ilości witaminy K.

Nadmiar witaminy K

Podobnie, jak w przypadku niedoboru, również nadmiar witaminy K jest groźny dla zdrowia i równowagi organizmu. Choć zdarza się on zdecydowanie rzadziej aniżeli niedobór, to jednak trzeba być ostrożnym, gdyż zbyt duża ilość witaminy w organizmie może być niebezpieczna. Co do zasady, w większości przypadków, przyczyną nadmiaru jest nieodpowiedni sposób suplementacji syntetycznej witaminy K.

Jeżeli zaobserwujesz wskazane niżej symptomy u siebie, miej na uwadze, że może to świadczyć o nadmiarze witaminy K w organizmie.

Chodzi o takie sytuacje jak:

1. nieprawidłowa praca i bóle wątroby;
2. bóle serca;
3. uczucie gorąca
4. nadmierna potliwość
5. u noworodków hiperbilirubinemia, żółtaczka, anemia hemolityczna

W jakich produktach znajdziemy witaminę K?
 

Bogatym źródłem witaminy K są głównie produkty pochodzenia roślinnego, przede wszystkim zielone warzywa, z dużą zawartością chlorofilu, takie jak:

1. brukselka,
2. jarmuż,
3. szpinak,
4. brokuły,
5. sałata rzymska, lodowa i inne np. rukola
6. ogórki,
7. szczaw,
8. szparagi,
9. natka pietruszki,
10.  botwinka,
11. seler naciowy,
12. cukinia,
13. groszek
14. awokado,
15. kapusta włoska.
16. bób,

Zielone warzywa to nie jedyne produkty, w których znajdziemy pożądaną witaminę. Możemy ją również dostarczyć, uzupełniając naszą codzienną dietę o inne produkty spożywcze ja np rzepa, truskawki, kalafior, brzoskwinie, marchew czy ziemniaki. Witamina K obecna jest również w produktach zbożowych, zielonej herbacie, oleju sojowym oraz orzechach. Choć to produkty pochodzenia roślinnego wiodą prym, jeśli chodzi o ilość witaminy K, nie oznacza to, że nie dostarczymy jej spożywając produkty pochodzenia zwierzęcego. Należy jednak pamiętać, że takie składniki posiadają jedynie niewielkie ilość witaminy K. Warto jednak włączyć do jadłospisu takie elementy jak wątróbka wołowa, jajka, mleko i jego przetwory.

Nie wolno zapomnieć także, że na działanie witaminy, w szczególności syntezę witaminy K2 wpływ ma mikroflora jelitową, a tym samym zasadnym jest dodać do swojego codziennego menu np. produkty bogate w naturalne probiotyki, czyli np. kiszone ogórki, kapustę i buraki, pastę miso, kombuchę czy fermentowane przetwory mleczne, które o wspomnianą mikroflorę dbają. Wspomnieć jednak należy, że dużą rolę przy właściwym przyswajaniu witaminy K odgrywa sposób przygotowania potrawy przyrządzamy potrawy. Z uwagi na odporność witaminy K na działanie temperatury, dobrym rozwiązaniem może być obróbka termiczna. Jako, że witaminy K rozpuszcza się w tłuszczach, składniki stanowiące źródła witaminy K można śmiało połączyć z tzw. „zdrowymi tłuszczami” czyli z olejem lnianym czy olejem kokosowym.

Czy witamina K i D to dobre połączenie?

Ostatnimi czasy, coraz to większą popularność zdobywają suplementy diety łączące ze sobą różne witaminy. Takim przykładem są suplementy typu na witamina K+D. Czy to połącznie ma w ogóle sens? Odpowiedź brzmi: kombinację witaminy K i D należy uznać za neutralną lub bezproduktywną. Zdaniem wielu lekarzy specjalistów połączenie witaminy D i K nie przynosi ani pozytywnego, ani negatywnego rezultatu, a wobec tego, że Biorąc obie witaminy działają podobnie na gospodarkę wapniowo-fosforanowej i proces tworzenia tkanki kostnej w organizmie, nie ma jakich konkretnych wytycznych czy też zaleceń, by taką suplementację stosować.