Progesteron

Co to jest progesteron?

Progesteron należy do grupy hormonów steroidowych zwanych progestagenami. Jest wydzielany głównie przez ciałko żółte jajnika w drugiej połowie cyklu miesiączkowego. Odgrywa ważną rolę w cyklu miesiączkowym i utrzymaniu wczesnych etapów ciąży.

Podczas cyklu miesiączkowego, kiedy jajeczko jest uwalniane z jajnika w czasie owulacji (około 14 dnia), pozostałości pęcherzyka jajnikowego otaczającego rozwijające się jajo tworzą strukturę zwaną ciałem żółtym. Powoduje to uwolnienie progesteronu i w mniejszym stopniu estradiolu. Progesteron przygotowuje organizm do ciąży w przypadku zapłodnienia uwolnionej komórki jajowej. Jeśli jajo nie zostanie zapłodnione, ciałko żółte ulega rozpadowi, produkcja progesteronu spada i rozpoczyna się nowy cykl menstruacyjny.

Jeśli jajeczko zostanie zapłodnione, progesteron stymuluje wzrost naczyń krwionośnych zaopatrujących wyściółkę macicy (endometrium) i stymuluje gruczoły w endometrium do wydzielania składników odżywczych, które odżywiają wczesny zarodek. Następnie progesteron przygotowuje wyściółkę tkanki macicy tak, aby umożliwić zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka i jednocześnie pomaga utrzymać endometrium przez cały okres ciąży. We wczesnych stadiach ciąży progesteron jest nadal wytwarzany przez ciałko żółte, ponieważ jest niezbędny do podtrzymania ciąży oraz powstania łożyska. Po utworzeniu się łożyska, przejmuje ono produkcję progesteronu (następuje to około 8-12 tygodnia ciąży). W czasie ciąży progesteron odgrywa ważną rolę w rozwoju płodu, gdyż stymuluje wzrost tkanki piersi matki, zapobiega laktacji, a także wzmacnia mięśnie ściany miednicy w ramach przygotowań do porodu. Poziom progesteronu w organizmie stale rośnie podczas ciąży, aż do porodu i narodzin dziecka.

Chociaż ciałko żółte w jajnikach jest głównym miejscem produkcji progesteronu u ludzi, progesteron jest również wytwarzany w mniejszych ilościach przez same jajniki, nadnercza oraz w czasie ciąży przez łożysko.

JAK KONTROLUJE SIĘ PROGESTERON?

Tworzenie ciałka żółtego, które wytwarza większość progesteronu, jest wyzwalane przez gwałtowny wzrost produkcji hormonu luteinizującego, za co odpowiada przedni płat przysadki mózgowej. Zwykle występuje około 14 dnia cyklu miesiączkowego i stymuluje uwalnianie komórki jajowej z jajnika oraz tworzenie ciałka żółtego. Ciałko żółte uwalnia następnie progesteron, który przygotowuje organizm do ciąży. Jeśli jajo nie zostanie zapłodnione i nie zostanie poczęty zarodek, ciałko żółte ulega rozpadowi i zmniejsza się produkcja progesteronu. Z uwagi na to, że progesteron z ciałka żółtego nie utrzymuje wtedy już błony śluzowej macicy, odrywa się, co prowadzi do krwawienia miesiączkowego, oznaczającego początek nowego cyklu miesiączkowego.

Jeśli jednak owulowane jajo zostanie zapłodnione i zapoczątkuje zarodek, komórki otaczające ten wczesny zarodek i przeznaczone do tworzenia łożyska, będą wydzielać ludzką gonadotropinę kosmówkową. Hormon ten ma bardzo podobną budowę chemiczną do hormonu luteinizującego. Oznacza to, że może on wiązać się z tymi samymi receptorami co hormon luteinizujący i aktywować je, przez co ​​ciałko żółte nie ulegnie rozpadowi i zacznie wytwarzać progesteron aż do utworzenia się łożyska.

CO SIĘ STANIE, JEŚLI MAM ZA DUŻO PROGESTERONU?

Nie są znane żadne, poważne konsekwencje medyczne zbyt dużej ilości progesteronu. Jak wspomniano powyżej, poziom progesteronu naturalnie rośnie w czasie ciąży.

Wysoki poziom progesteronu wiąże się ze wrodzonym przerostem nadnerczy, przy czym jest w tym wypadku konsekwencją, a nie przyczyną tego stanu. Ponadto wysoki poziom progesteronu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi.

Progesteron, sam lub w połączeniu z estrogenem, jest stosowany przez kobiety jako doustny środek antykoncepcyjny („pigułka”). „Pigułka” zapobiega owulacji, dzięki czemu jest prawie w 100% skuteczna w zapobieganiu ciąży.

Progesteron jest stosowany w hormonalnej terapii zastępczej w celu łagodzenia objawów menopauzy u kobiet. Istnieje wiele uznanych zalet i wad hormonalnej terapii zastępczej - więcej informacji można znaleźć w artykule na temat menopauzy.

CO SIĘ STANIE, JEŚLI MAM ZA MAŁO PROGESTERONU?

W przypadku braku progesteronu lub zbyt niskiego poziomu progesteronu mogą wystąpić nieregularne i obfite krwawienia miesiączkowe. Spadek progesteronu w czasie ciąży może spowodować poronienie i wczesny poród. Matkom zagrożonym zbyt wczesnym porodem można podać syntetyczną postać progesteronu, aby opóźnić początek porodu.

Brak progesteronu we krwi może także oznaczać, że jajnik nie uwolnił komórki jajowej podczas owulacji, co może dotyczyć kobiet, u których stwierdzono zespół policystycznych jajników.